Duurzaam bouwen

1. Duurzaam bouwen vanuit noodzaak

• We weten dat de aarde opwarmt als gevolg van broeikasgassen en dat hierdoor de zeespiegel stijgt. Dat is de (bewezen) schuld van de mens en daarom moeten we er alles aan doen om dit proces af te remmen. 

• We weten dat de grondstoffen van onze aarde snel op raken. Onze weggooi-economie moet drastisch worden veranderd zodat grondstoffen 100% circulair gebruikt kunnen worden. 

• Een meer praktische noodzaak is dat men last heeft van smog, zoals bijvoorbeeld in Chinese steden het geval is.

2. Duurzaam bouwen vanuit kosten

• De kosten voor gas, water en elektriciteit vormen een groot deel van de vaste maandelijkse lasten. De vaste lasten zijn terug te dringen door diverse duurzame maatregelen. Een investering in bijvoorbeeld spouwmuurisolatie of zonnepanelen is tegenwoordig relatief snel terug verdiend. Duurzaamheid als gevolg van een financiële afweging.

3. Duurzaam bouwen vanuit onderhoud

• Duurzaam betekent ook dat iets lang mee gaat. De kwaliteit van een bouwmateriaal is maar in zeer beperkte mate bepalend voor de levensduur van een object. Veel belangrijker is of het object flexibel genoeg is om andere vormen van gebruik te faciliteren.

• Als een object een emotionele of culturele waarde vertegenwoordigt, zal men het niet snel willen slopen. Denk bijvoorbeeld aan kerkgebouwen of andere monumenten.

• Door de materiaalkeuzes en ontwerp af te stemmen op de gebruiksduur kan onnodig onderhoud worden voorkomen. Dus geen extra milieubelasting, maar ook geen kosten en geen gedoe van het regelen.

1. Energie

• Thermische isolatie van gevel, vloer, dak en ramen is de 1e maatregel van de Trias Energetica (3 stappen strategie voor duurzaam ontwerp). Zorg wel dat de isolatiewaarde is afgestemd op het gebruik. Bijvoorbeeld een ongeïsoleerde zolder die als berging wordt gebruikt, is vaak efficiënter dan een geisoleerde, warme zolder die soms als strijkruimte wordt gebruikt. Ook voor bestaande woningen zijn er allerlei inventieve manieren van na-isolatie.

• Kierdichting is een onderschatte maatregel, maar kan een groot effect hebben op het energieverbruik en comfort. Aandacht voor de detaillering dus.

• Ventilatie is belangrijk voor de aanwezigheid van voldoende verse lucht, maar zorgt ook dat er veel koude lucht naar binnen wordt gehaald. Het beste is om de lucht natuurlijk voor te verwarmen met bijvoorbeeld een serre, maar door luchtstromen te sturen met CO² gestuurde afzuiging is ook al veel energie te besparen. Kunst is om zo min mogelijk dure, onderhoudsgevoelige installaties te gebruiken met zoveel mogelijk besparing.

• Maak zoveel mogelijk gebruik van passieve energie, door bijvoorbeeld ramen op het zuiden te oriënteren, gebruik van bodemwarmte of een zonneboiler. De stedenbouwkundige opzet speelt een grote rol in het benutten van passieve energie.

• Gebruik bij woningen van steen of beton een laagtemperatuur verwarmingsysteem, zoals vloerverwarming of betonkernactivering. Het kost minder energie en zorgt voor een stabiel, behaaglijk binnenklimaat.

• Produceer je eigen elektriciteit door middel van photovoltaïsche zonnepanelen of een windmolen. Er zijn tegenwoordig ook windmolens voor een bebouwde omgeving.

• Gebruik efficiënte installaties, zoals een warmtepomp, douche-wtw, HR-107 ketel of HR-e ketel.

2. Grondstoffen

We moeten omzichtig omgaan met onze grondstoffen. We hebben simpelweg niet genoeg grondstoffen om op deze manier door te gaan. Inmiddels zijn we het wel ongeveer eens hoe we dit probleem moeten aanpakken: circulaire economie.

De circulaire economie is een economisch systeem van circulaire processen in plaats van lineaire processen. Grondstoffen blijven dus in de economie en waardevernietiging is geminimaliseerd. Onderstaand filmpje van de Ellen Macarthur Foundation maakt in 4 minuten duidelijk hoe het werkt.

Het is nog best lastig om te zorgen dat materialen écht in de biologische of technologische cirkel blijven. De ontwikkelingen op dit gebied gaan razendsnel, maar het heeft ook te maken met de mindset van gewone mensen. Hoe gaan we de circulaire economie laten werken?

• Bekijk een object of product als grondstoffendepot waar je verantwoordelijk voor bent.

• Denk na over gebruik in plaats van verbruik. Dus licht in plaats van lamp; vervoer in plaats van auto; loopuren in plaats van tapijt. De materialen blijven hierdoor eigendom van de fabrikant, waardoor ze ook gemotiveerd zijn hun materialen te hergebruiken.

• Gebruik materialen uit de biologische cirkel. Er zijn ook ‘bio-based’ materialen met zeer nuttige eigenschappen en lange levensduur. Bio-plastics bijvoorbeeld.

• Zorg dat objecten demontabel zijn, zodat materialen/grondstoffen achteraf volwaardig te herwinnen zijn.

• Zorg dat de eigenschappen en hoeveelheden van een materiaal in een object vastgelegd zijn, zodat je er ook een eigenaar aan kunt koppelen. Dit kan door middel van een zogenaamd grondstoffenpaspoort.

• Overheidsbeleid, zoals het belasten van afval en wetgeving omtrent grondstoffenpaspoorten kan het overgangsproces naar een circulaire economie sterk stimuleren.

• Bekijk een object of product als grondstoffendepot waar je verantwoordelijk voor bent.

• Denk na over gebruik in plaats van verbruik. Dus licht in plaats van lamp; vervoer in plaats van auto; loopuren in plaats van tapijt. De materialen blijven hierdoor eigendom van de fabrikant, waardoor ze ook gemotiveerd zijn hun materialen te hergebruiken.

• Gebruik materialen uit de biologische cirkel. Er zijn ook ‘bio-based’ materialen met zeer nuttige eigenschappen en lange levensduur. Bio-plastics bijvoorbeeld.

• Zorg dat objecten demontabel zijn, zodat materialen/grondstoffen achteraf volwaardig te herwinnen zijn.

• Zorg dat de eigenschappen en hoeveelheden van een materiaal in een object vastgelegd zijn, zodat je er ook een eigenaar aan kunt koppelen. Dit kan door middel van een zogenaamd grondstoffenpaspoort.

• Overheidsbeleid, zoals het belasten van afval en wetgeving omtrent grondstoffenpaspoorten kan het overgangsproces naar een circulaire economie sterk stimuleren.

INTERESSANTE TECHNIEKEN

• Phase Changing Materials (PCM’s) worden gebruikt voor het tijdelijk opslaan van energie. De overgang van vaste naar een vloeibare fase kost energie (warmte) en dit heeft dus een koelend effect op de omgeving. Wanneer het materiaal stolt komt de opgeslagen energie weer vrij. Deze warmte kan de ruimte dan weer opwarmen. Deze technologie is vooral interessant voor lichte bouw in combinatie met lage temperatuur verwarming.

• Een Pelletkachel wordt gestookt met geperste houten korrels (pellets) en is een alternatief voor een traditionele gasgestookte cv-ketel. Het systeem wordt automatisch gestuurd, maar het reservoir in het apparaat moet wel handmatig worden aangevuld. Meer werk, maar geen gasaansluiting meer nodig.

• Adiabatische koeling is gebaseerd op het gegeven dat de verdamping van water energie kost. Deze energie komt uit passerende lucht waardoor de lucht koeler wordt. Toepassingen zijn te vinden in vegetatiedaken en -gevels, maar ook het bevochtigen van een doek voor de gevel is mogelijk.

• Een zonneschoorsteen is een schoorsteen die door zoninstraling natuurlijke trek genereert, die gebruikt kan worden om een gebouw extra te ventileren op warme dagen.

• Een Klimaatradiator (Climarad) biedt een combinatie van verwarmen en ventileren en vooral geschikt voor renovatieprojecten. De warmtewisselaar zorgt voor een optimaal rendement.

• Plant-e heeft een techniek ontwikkelt waarmee elektriciteit uit planten kan worden onttrokken. Een vegetatiedak kan low-tech 25kWh/jaar/m² produceren en zorgt en passant ook voor een stabieler binnenklimaat. Ter vergelijking een pv-zonnepaneel levert ongeveer 150kWh/jaar/m².